پيامد‌هاي جنگ آمريكا و عراق (2003) و تأثير آن بر آينده اوپك

این متن شامل 238 صفحه می باشد 

در قرن 21 توان مهار منابع انرژي يا خطوط انتقال آن تضمين ورود ثروت است و بدون تضمين جريان انرژي، امنيت ملي كشور‌ها تهديد خواهد شد. اين موضوع تا آن حد مورد توجه قرار گرفته كه اصطلاح «بازي بزرگ جديد» براي آن انتخاب شده است. در اين بازي بزرگ هدف اصلي هر بازيگر مهار منابع يا راه‌هاي انتقال انرژي است.

براي اردوگاه غرب و در رأس آن آمريكا كه تامين انرژي كشور را جزو منافع حياتي اعلام كرده، وضع خاورميانه و آينده آن بسيار خطرناك است. آمريكا و غرب يا بايد شيوه‌اي همانند عراق (البته به شرط موفقيت در آينده) يعني مهار نفتي را در اختيار بگيرند يا آن كه راه مناسبي در همكاري با كشورهاي داراي منابع عظيم نفتي پيدا كنند.[1]

بحران خاورميانه و تحولات دروني كشورهاي منطقه در جهتي نيست كه غرب را به تامين انرژي خود اميدوار سازد. بنابراين موقعيت مناسبي در اختيار اوپك و بويژه كشورهاي توليد كننده نفت در خليج فارس و خاورميانه قرار گرفته است تا بتوانند با اتخاذ يك راهبرد مشترك و با راهكارهاي ديپلماتيك منافع خود را تضمين كنند. در غير اين صورت آمريكا و كشورهاي غربي با روشهاي گذشته خود كه ريشه در استعمار دارد در پي تضمين منافع خود خواهند بود كه عراق نمونه آن است؛ هر چند آينده عراق معلوم نيست تا چه حد به سود آمريكا و غرب تمام مي‌شود يا به تقويت اوپك در جايگاه نظام جهاني. به همين جهت، پيامدهاي، جنگ آمريكا و عراق و تأثير آن برآينده اوپك، در اين بررسي مورد تاكيد قرار گرفته است تا زاوياي از اين مساله روشن شود.

فصل اول

طراحي پژوهش

1-1- طرح مسأله:

عراق به سبب در اختيار داشتن 112 ميليارد شبكه ذخيره نفت خام، به عنوان دومين كشور جهان از لحاظ ذخاير نفتي[2] مي‌تواند نقش تعيين كننده‌اي را در آينده اوپك و معادلات نفتي جهان داشته باشد و همين مسأله، بهانه ايالات متحده پس از تصرف عراق بود و با طراح اينكه سهميه در نظر گرفته شده براي عراق در اوپك (2 درصد نفت جهان)[3] به هيچ وجه برازنده عراق نيست، بذر جدايي و تفرقه را در بين عراق با ساير اعضاي اوپك بيفكند. تا حدي كه بوش و چني تصور مي‌كردند كه ذخاير نفتي عراق در كمترين مدت ممكن مي‌تواند بازارهاي جهان را اشباع كند و قيمت نفت خام را به شبكه‌اي 15 دلار برساند.[4]

اگر توليد كنندگان نفت بازار را اشباع كنند قيمتها سقوط وحشتناكي خواهد داشت و اوپك تحت فشار قرار خواهد گرفت. اين امر باعث عدم ثبات در كشورهايي كه اتكاء بودجه آنها به درآمدهاي نفتي است، خواهد شد و عدم ثبات اقتصادي بر بي‌ثباتي سياسي فراگير در منطقه خاورميانه افزوده مي‌گردد. كارشناسان معتقدند هدف نهايي آمريكا دستيابي به منابع عظيم نفتي جهان به منشور كنترل مناقشات آينده و تسلط بر كانون‌هاي احتمالي قدرت در آينده (اروپا و چين، روسيه) است. در اين ميان آژانس بين‌المللي انرژي كه در آغاز عملاً براي مقابله با اوپك تشكيل شده بود، سعي مي‌كند چنين بر همگان به باوراند كه جايگزين‌هايي براي قدرت اوپك هم مي‌توان يافت. مقامات آژانس مذكور شايع مي‌كنند كه مناطق نفت خيزي در خارج از اوپك وجود دارند كه مي‌توانند بر سلطه چندين دهه آن در بازار خاتمه دهند.

از طرف ديگر بحث حضور يا خروج عراق از اوپك مسأله‌اي است كه مي‌تواند بر سرنوشت اوپك اثر بگذارد. از اينرو به بررسي اين مسأله خواهيم پرداخت كه آيا عراق به عنوان يكي از بنيانگذاران اوپك پس از حمله آمريكا به عراق (مارس 2003)، بر اتحاد و همگرايي با اوپك وفادار خواهد ماند و يا اينكه به عنوان متحد آمريكا و انگليس مسيري خلاف اوپك را مي‌پيمايد و با ايجاد اختلاف بين اعضاء درباره نظام سهميه بندي، افزايش توليدات نفت بدون توجه به نظام سهميه فروش ذخاير نفتي به شركت‌هاي نفتي آمريكايي – اروپايي به تجزيه و تضعيف اوپك مي‌انجامد. حال با توجه به اينكه اوپك در جهت تحولات ناشي از جنگ عراق – آمريكا قرار خواهد داشت و پيامدهاي جنگ متوجه اين سازمان خواهد بود بررسي اين پيامدها كه قطعاً بر سياستگذاريهاي نفتي خاورميانه اي و اوپك تأثيرگذار است، حائز اهميت است. حال با توجه به اين امر سرنوشت اوپك چگونه خواهد بود.

2-1- سئوال اصلي:

جنگ آمريكا عليه عراق در مارس 2003 چه پيامد‌هاي سياسي ـ اقتصادي بر آينده اوپك بر جاي خواهد گذاشت.

سئوالات فرعي:

- اهداف و ساختار اوپك چيست؟

- رابطه آمريكا و عراق پس از تشكيل اوپك چگونه بوده است؟

- دلايل حمله آمريكا به عراق چه بود؟

- آياعراق به تنهايي مي‌تواند جايگزين مناسبي براي تأمين نيازهاي نفتي آمريكا باشد.

[1]- سيد رسول موسوي، «قدرت نفت» همشهري- ديپلماتيك، ش24، 18/3/83، ص 2.

[2]- سياوش دريابار، «بوش نفت نمي‌خواهد»، صبح و اقتصاد، ش 78، 2/2/93، ص10.

[3]- «لقمه چرب (نفت آمريكا، نفت عراق و اوپك»، همشهري، سال دوم، ش 283/3031، 4/2/83، ص 13.

[4]- سياوش دريابار همان.